Tamamlayıcı Beslenme
(Ebeveynler İçin Öneriler)
Annenin gebelik döneminden itibaren bebeğinizin ilk iki yılındaki beslenmesi; yani bebeğin ilk 1000 gün içerisindeki beslenmesi tüm yaşamındaki sağlık durumunu etkilemektedir.
Tamamlayıcı Beslenme Nedir?
Tamamlayıcı beslenme; tek başına anne sütünün yetersiz kaldığı dönemde bebeğinizin besinsel gereksinimlerini karşılamak için anne sütü ile birlikte, anne sütü veya formül mama dışında gıdaların verilmesidir.
Tamamlayıcı Besine Ne Zaman Başlanmalıdır?
Anne sütü ilk 6 ay bebeğin tüm ihtiyaçlarını tek başına karşılar. Anne sütü, bebeğin sağlıklı gelişimi için çok önemlidir. Anne sütü ayrıca anne ve bebek arasındaki duygusal bağın pekişmesini sağlar.
6. aydan sonra da anne sütü bebeğinizin temel besin kaynağı olmaya devam eder. Fakat 6. aydan sonra bebeğinizin enerji ve besin ihtiyacı artar. Bu nedenle 6. aydan sonra tamamlayıcı besinlerle anne sütünün desteklenmesi gerekir.
Bazı anne sütünün yetersiz olduğu istisnai durumlarda ise en erken 4. ayın bitiminde de tamamlayıcı besine geçilebilir. 4. aydan önce tamalayıcı besin verilmesi alerji riskinin yanısıra; bebeğinizin böbrek ve barsaklarının hazır olmaması nedeni ile sakıncalı olabilir.
6. aydan sonra bebek, artık anne sütünden daha yoğun ve kıvamlı besinlere alıştırılmaya başlanmalıdır. Bebeğe istenirse yoğurt, sulu muhallebilerle ilk geçiş sağlanabilir. Buradaki amaç; bebeği muhallebiyle beslemek değil, sütten daha kıvamlı, yoğun besini yutturmaya alıştırmaktır. 1-2 hafta sonra artık daha pütürüklü sebze/ meyve pürelerine geçiş daha kolay olacaktır.
Tamamlayıcı besine başlama hem bebeğin artan besin ihtiyaçlarının karşılanması hem de beslenmeyle ilgili ağız becerilerinin (yutma, çiğneme gibi) geliştirilmesi için çok gereklidir.
Tamamlayıcı Besinlere Başlarken Dikkat Edilecek Konular Nelerdir?
- Tamamlayıcı besinler mutlaka ayrı bir öğün olrak ve bebek aç iken
- Her yeni tamamlayıcı besin tek başına
- Bebeğe verilecek tamamlayıcı besin önce çok az denenmeli ve miktarı kademeli olarak arttırılmalıdır. Örneğin; ilk gün 1 tatlı kaşığı, 2. gün 1 yemek kaşığı, 3. gün 2 yemek kaşığı gibi…
- Tadından hoşlanmadığı bir besini bebeğinize zorla vermeye çalışmayınız.
- Tamamlayıcı besinleri bebeğinize kaşık veya bardakla veriniz, biberon kullanmayınız.
- Tamamlayıcı besinlerin temiz olmasına dikkat ediniz.
- Besinleri parçalarken metal rende veya blender kullanmayınız. Bunun yerine cam rende kullanınız.
- Bebeğinize vereceğiniz her besinin doğal ve taze olmasına dikkat ediniz. Ayrıca verdiğiniz besinin o mevsime uygun olmasına dikkat ediniz.
- Konserveler, dondurulmuş ve paketlenmiş yiyecekler, hazır meyve suları, kolalı içecekler, hazır çorbalar, içine boya, tatlandırıcı veya aroma katılmış besinler bebeğiniz için uygun değildir; asla vermeyin.
- Hazırladığınız yiyecekleri oda ısısında 2 saatten fazla bekletmeyin, buzdolabında muhafaza edin.
- Taze sıkılmış meyve sularını sadece hazırladığınız öğün için bebeğe verin.
Tamamlayıcı Besine Geçerken Altın Kural!!!
- Tamamlayıcı besine geçtiğinizde hangi yemeğin ne zaman verileceğine bebeğe bakan karar vermelidir.
- Yemeği yiyip-yemeyeceğine veya ne kadar yiyeceğine bebek karar verir.
Unutmayın; bebeğinizi yemek konusunda zorlamak iyi bir fikir değildir; ileride yeme ve iştah problemlerine yol açar.
Tamamlayıcı Besine Geçerken Bebeğin Hazır Olduğunu Nasıl Anlarsınız?
- Bebeğinizin sizin yediklerinize ilgi göstermesi,
- Siz yemek yerken sizi izlemesi,
- Uzanmaya çalışması, hatta bazen ağzını oynatması ve şapırdatması,
- Bebeğinizin desteksiz oturabiliyor olması,
- Bebeğinizin tamamlayıcı besine geçtiğinde ağzına aldığı besini ağzında çevirebiliyor ve geriye itebiliyor olması,
bebeğinizin tamamlayıcı besine geçme konusunda hazır olduğunun başlıca belirtileridir.
İlk Verdiğiniz Besinler Neler Olmalıdır?
Yoğurt ve Peynir:
- Yoğurt başlangıç için ideal bir tamamlayıcı besindir. İnek sütünün aksine 4-6. aylarda başlayabilirsiniz. Unutmayınız ki; 1 yaşından önce bebeğinize inek sütü vermemelisiniz.
- Pastörize sütten elde edilen peynir de iyi bir protein ve kalsiyum kaynağıdır. 6. aydan itibaren bebeğinize verebilirsiniz. Tuzsuz olmasına dikkat etmelisiniz.
Muhallebi:
- Genelde pirinç unu ile yapılmış muhallebilerin besleyici değeri zayıf olduğundan ilk olarak tam yulaf unundan muhallebiyi deneyebilirsiniz.
Sebze püresi/ Çorbası
- Sebze çorbası için seçilen sebzeler mevsim sebzelerinden seçilmelidir.
- Allerji riskine karşı 1 sebze çeşidiyle başlanmalı ve 3 gün bekleme kuralına uyarak içeriği yavaş yavaş zenginleştirilmeli.
- Sebzelerin besleyici değerlerini kaybetmemeleri için pişirme şekline ve saklanma koşullarına özen gösterilmelidir.
- Pürenin/ çorbanın hafif pütürüklü olması önemlidir.
- Sebzeleri bebeğinizin kabullemesi için en az 8-10 defa denemeniz gerekmektedir.
Meyve Püresi:
- Vitamin deposu meyveleri ilk ek gıda olarak da başlayabilirsiniz.
- 3 gün kuralı meyveler için de geçerlidir.
- Besin değerlerini koruyabilmek için püre haline getirirken cam rende tercih edin ve püre haline gelince hemen kullanın.
3 Gün Kuralı nedir?
Yavaş yavaş tamamlayıcı gıdaya başlayan bebeklerinize bir gıdayı ilk defa veriyorsanız yeni gıdayı denediği günden 3 gün sonra farklı bir gıdayla tanıştırın. Böylelikle geçen 3 gün içinde ;
*Alerjik reaksiyonları
*Olası yan etkileri ve hangi belirtinin hangi yiyecekten kaynaklandığını kolaylıkla anlayabilirsiniz.
Bebeğiniz Ne Kadar Katı Gıda Almalı?
İlk gün 1 tatlı kaşığı, bebeklere özel bir kaşık ile katı gıda verin. Aynı süreci tercihen aynı öğünde birkaç gün boyunca devam ettirin. Alıştıkça miktarı arttırabilirsiniz. Zamanla miktarı artarak yaklaşık olarak 1 çay bardağına kadar ek gıda alıyor hale gelecektir.
6-8. aylarda ek gıda önerileri:
6-8. aylar arasında anne sütüne ilaveten 2 öğün tamamlayıcı besin verilmelidir. Yani günlük beslenmesinin yaklaşık olarak %70’i anne sütü geriye kalan %30’luk kısmı ise tamamlayıcı besinden oluşmalıdır. Bebeğin demir ihtiyacı fazla olduğu için sebze çorbalarına 1 çorba kaşığı yağsız dana kıyma eklenebilir. Böylelikle bebeğiniz kırmızı etle de tanışmış olur. Sebzelerle birlikte haşlandıktan sonra önce tel süzgeçten geçirilip, ardından çatalla ezebilirsiniz. ’’Blender’’ kullanılmamalıdır. Sebzelerden; havuç, kabak, patates, yeşil yapraklı sebzeler öncelikle verilebilir.
Yumurta Sarısı:
Kolesterol, protein ve A vitamini bakımından zengindir. Yumurtanın alerji riski yüksek olduğundan dolayı 6-7. ayda haşlanmış yumurtaya 1/8 oranında başlanarak miktarı kademeli olarak arttırılır. 8 günde tam yumurta sarısına ulaşılır. Yumurta kayısı kıvamında hazırlanır. Yumurtanın beyazı 11. aydan önce verilmemelidir.
Diğer Besinler:
7-8. aylarda dana eti, köftenin yanısıra balık ve tavuk/hindi eti de başlayabilirsiniz.
- 7-8. aylarda nişastalı besinler pilav, makarna Sindirim sistemleri bu besin maddelerini sindirebilecek kapasiteye sahiptir. Çiğnemeyi öğrenen bebek tarafından kolayca tüketilebilirler.
6-8. Aylarda Verilebilecek Besinler (liste halinde)
- Meyveler: Elma, avakado, kayısı, muz, mango, nektarin, şeftali, armut, erik, mor erik, balkabağı
- Sebzeler: Havuç, yeşil fasülye, bezelye, kabak, patates, yeşil yapraklı sebzeler
- Tahıllar: Buğday, arpa, yulaf, pirinç
- Et ve süt: Yoğurt, peynir, tereyağı, kefir, yumurta sarısı, kırmızı et
9-12. Aylarda Tamamlayıcı Besin Önerileri:
9-12. aylar arasında anne sütüne ilaveten 3 öğün tamalayıcı besin verilebilir. Bebeğinizin günlük beslenmesinin %50’sini anne sütü, geri kalan %50’sini ise tamamlayıcı besin olarak vermenizde fayda vardır. Bu aylarda bebekleriniz, aile sofrasına oturabilir ve sizin için hazırlanmış besinleri tüketebilirler.
Bu dönem de amaç; bebeğin erişkin diyetinde yer alan besinlere bilinen tatlarıyla alıştırılmasıdır. Bir yaşına kadar her türlü yiyeceğin lezzetine alıştırılmış bir bebekte iştahsızlık az görülür.
9-12. Aylarda Verilebilecek Besinler (liste halinde)
6-8 ay arasında verilen besinlere ilave olarak;
- Meyveler: Üzüm, kiraz, kavun-karpuz, incir, kivi, hurma, portakal, mandalina, çilek, greyfurt, nar
- Sebzeler: Kereviz, karnabahar, domates
- Sebzeler: Havuç, yeşil fasülye, bezelye, kabak, patates, yeşil yapraklı sebzeler
1 Yaşından Önce Başlanmaması Gereken Besinler Nelerdir?
Susam (tahin), bal, kakao, yaban mersini, zeytin, kaymak, yumurta beyazı, tuz ve şekere 1 yaşından önce başlanmamalıdır.
Bebeğinizin Doyduğunu Nasıl Anlarsınız?
Bebeğin yediği miktar her gün değişebilir. Bebeğin doyup-doymadığını verdiği birtakım sinyallerle anlayabiliriz:
- Bebeğiniz mama sandalyesinde geriye doğru eğiliyorsa,
- Kaşığı uzattığınızda ısrarla kafasını çeviriyorsa,
- Kaşığı uzattığınızda ağzını açmıyorsa,
- Yemeğiyle/kaşığıyla oynamaya başladıysa,
muhtemelen yemeğe devam etmek istemiyordur.
Bebeğinize Ne Kadar Su Vermelisiniz?
Tamamlayıcı besinlere başladıktan sonra 3 saatte bir veya her beslenme sonrasında sunarak, bebeğinize su içmeye çalışabilirsiniz. Böylelikle zamanla miktarı artacaktır. Yemeklerden önce verilen su karnın şişmesine ve yetersiz beslenmesine neden olur. Bu nedenle yemeklerden sonra su vermenizde fayda vardır.